સદવિચાર
આચાર્ય ચાણક્યે કહ્યું છે કે કોઈ પણ વસ્તુ અધિક પ્રમાણમાં હોય તો તે હાનિકારક છે. અને ઘણીવાર માનવીનો નાશ નોતરે છે. હિટલરે અતિરેક સત્તાના મદમાં પોતાનો નાશ અને એના દેશને એટલું નુકશાન પહોચાડયુંકે વિશ્વ યુદ્ધને અંતે એના ટુકડા થઇ ગયા હતા. એજ પ્રમાણે વધારે પડતું ધન , વિદ્યા, ભૂખ, લાલચ ,અભિમાન,પ્રેમ, પ્રશંસા, નફરત, પણ હાનિકારક છે.
વધુ પડતા દુર્યોધનના અભિમાન અને પાંડવો પ્રત્યેની નફરતે મહાભારતના યુદ્ધનું નિર્માણ થયું અને એમાં કેટલાએ યોદ્ધાઓના નાશ થયા અને કેટલીયે સ્ત્રીઓએ પતિ અને પુત્રો ગુમાવ્યા. આખાએ કુરુવંશનો નાશ થયો. ભયંકર ભૂખમરો અને અસહ્ય ગરીબીએ રશિયા અને ફ્રાન્સ જેવા દેશોમાં લોહિયાળ ક્રાંતિ સર્જી . વ્યક્તિની વધારે પડતી પ્રશંસા પણ ગમે તેવી વ્યક્તિ એનું માનસિક સમતોલન ગુમાવી દે છે અને જે એનું પતન નોતરે છે. રાવણની વધુ પડતી પ્રશંસાએ એને આંધળો બનાવી દીધો હતો અને એ ભગવાન રામની દિવ્ય શક્તિને ઓળખી ન શક્યો ને એનું પતન થયું. આમ ચાણક્યની વાણીમાં તથ્ય છે એમાં શંકા નથી.
ઈર્ષાળુ માણસો સાથે દોસ્તી પણ સારી નહિ અને દુશ્મની પણ ખતરનાક નીવડે છે. જેચંદ રાઠોડે પૃથ્વી રાજને હરાવવા માટે મોહમુદ ગોરી સાથે દોસ્તી કરી અને પૃથ્વીરાજ ચૌહાણને હરાવ્યો પરંતુ એને ખબર ન હતી કે તેણે એનાથી પણ વધુ ઈર્ષાળુ સાથે દોસ્તી કરી હતી. આથી પૃથ્વીરાજના વધ પછી મોહમુદ ગોરીએ રાજા જેચંદનો વધ કરી નાખ્યો.
એમ કહેવાય છેકે જીભ પરની ઇજા જલ્દી રૂઝાઈ જાય છે પણ જીભ દ્વારા બીજાને કરેલી ઇજા જીવનભર રુઝાતી નથી. એનો સચોટ દાખલો મહાભારતમાં મળે છે. દ્રૌપદી દુર્યોધનને એના બાપની જેમ આંધળો કહી એની મજાક ઉડાવે છે. એ અપમાનને દુર્યોધન ભૂલતો નથી અને એનું વસ્ત્રાહરણ કરાવે છે. ભગવાન કૃષ્ણ દ્રૌપદીને મહાભારતના યુદ્ધના અંતે કહે છેકે તેના વાક્બાણ એ જ મહાભારતના યુદ્ધનું સર્જન કર્યું હતું. આથી કોઈ પણ વસ્તુ કહેતા પહેલા હજારવાર વિચાર કરવો જોઈએ.
જેનાથી નુકસાન થાય એવીવસ્તુ અને વ્યક્તિઓથી દૂર રહેવું જોઈએ. ગુરુ દ્રોણાચાર્ય અને ભીષ્મપિતા જેવા વીર યોદ્ધાઓનો પણ મહાભારતના યુદ્ધમાં પરાજય થયો હતો કારણકે તેઓ અધર્મી અને દુષ્ટો સાથે હતા. કહેવાય છે કે ગરમ કોલસો દઝાડે છે અને ઠંડો કોલસો હાથ કાળા કરે છે. એથી એનાથી દૂર રહેવું જોઈએ નહીતો નાહક ડાઘ લાગવાનો સંભવ છે અને હાનિકારક પણ છે.
*********************************
